Chromosoome (vo griechisch χρῶμα chrōma ‚Farb‘ und σῶμα sōma ‚Körper‘;[1] also wörtlig «Farbkörper») si biologischi Struktuure, wo Gen und eso Erbinformazioone enthalte. Si bestöön us DNA, wo mit vile Protein verpackt isch. Die Mischig us DNA und Protein bezäichnet mä au as Chromatin.
Chromosoome chömme in de Zällkärn vo de Zälle vo Öikariote (Läbewääse mit Zällkärn) voor. Zu deene ghööre alli Dier, Pflanze und Bilz. Prokariote (Läbewääse ohni Zällkärn), also Bakterie und Archaeä, häi käini Chromosoome im klassische Sinn, sondern äi oder mehreri DNA-Moleküül, wo mäistens zirkulär si und wo mä mänggisch as „Bakteriechromosoom“ bezäichnet, au wenn si mit de öikaryotische Chromosoome nit vil z due häi. Fast alli Gen vo de Öikaryote lige uf de Chromosoom. E baar si uf DNA in de Mitochondrie und bi Pflanze au in de Chloroplaste. In de Mitochondrie und Chloroplaste vo de Öikaryote isch d DNA au ringförmig, ähnlig wie s Bakteriechromosoom.
Ass d Chromosoome en X-äänligi Form häi, wie mä s in de mäiste Darstellige gseet, git s nume wääred eme churze Abschnitt wäärend dr Zällkärndäilig (Mitose), nämlig in dr Metaphase. In däm kondensierte Zuestand cha mä d Chromosoome im Liechtmikroskop ohni bsundrigi Aafärbig erkenne. Zwüsche Kärndäilige, in dr Interphase, existiere Chromosoome im Zällkärn in eme «entspannte», dekondensierte Zuestand. Nume in däm dekondensierte Zuestand cha d DNA abglääse und dupliziert wärde. Au in dr Interphase nimmt jedes Chromosoom im Zällkärn en abgränzte Beriich ii, e Chromosoometerritorium.
- ↑ Wilhelm Gemoll: Griechisch-Deutsches Schul- und Handwörterbuch. München/Wien 1965.