È Stauschtufè isch è Aalaag zum Uffschtauè von èm Fluss, um dè Wassèrschtand flussuffwärts un flussabwärts z reglè. Meischtens liget in èm staugregletè Flussabschnitt meereri Stauschtufè hinterènand.
Es handlet sich - im Unterschyd zuè nèrè Dalschperri - um è Stauaalaag, diè im wesentlichè nu dè Fluss un nit diè ganz Dalbreiti abschperrt. Siè bschtôt uss Wehr un ggf. èm Kraftwärk un enerè Schiffsschlüüsèaalaag. Obberhalb von èrè Stauschtufè befindet sich d Stauhaltig, welli glegèntlich von èrè seeartigè Erwiterig (Stausee) isch un je nõch Gländ vo Stauhaltigsdämm sitlich begränzt wörd.
S Haupt-Abschperrbauwärk isch meischt è Wehr, seltèner è Staumuèr odder èn Staudamm. Je nõch Bauart wörd zwischè verschidnè Wehr unterschiddè:
- Stüèrbari (beweglichi) Weer:
- Durch Ybau vo Stüèrorgan (Wehrvoschlüss), dodèzuè zellèt Zug- un Drucksegmènt, Uffsatzklappè un Schütz, ka dè Wasserschtand im Obberwasser vom Weer bedarfsgerècht gschtüeret wörrè. È Sonderform vo regelbarè Weer stellet diè sognanntè Schluuchweer dar. Selli bschtönn uss eim mit Luft odder Wassèr befüllbarè Schluuch, wo an dè Gwässersollè voankeret wörd. In Abhängigkeit vom Fülligszuèschtand vom Schluuch wörd è gewissi Regulyrbarkeit vom Wasserschtand im Obberwassèr ermöglicht. Im Hochwasserfall ka bi Schluuchweer durch Entleerig vom Schluuch sellè fascht vollschtändig abglait un dodèmit è freies Abflüèßè vom Hochwasser gwährleischtet wörrè.
- Nit stüèrbari (feschti) Wehr:
- S Wehr bschtoot us eim starrè, nit voänderbarè Staukörper ohni Regeligsorgan.
Diè Form vo dè Wehrkronè ka breitkronig, strömigsgünschtig uusgrundet odder scharfkantig uusgfüürt worrè. D Form beyflusst sowoll d Abflussleischtig bi fixem Obberwasserschtand als au möglichi Unterwassèryflüss.
Uff dè Weerkronè stellt sich im allgemeinè èn Flièßwechsèl vom Strömè zum Schièßè y. Sellè Flièßwechsèl chunnt mit èrè Beschlünigung vom Abfluss uff èm Weerruggè dehèr. Unter Umschtänd cha bi größerè Abflüss un/odder bi gringè Weerhöchè dè relatyv hoche Unterwasserschtand für èn Rückschtau uff dè Weerkronè sorgè. Dè idealerwys vollkommene (durchs Unterwasser ungschtörte) Übberfall gòt denn in èn unvollschtändigè Übberfall übber, mit èRè Aahebig vom Wasserschtand im Oberwasser.
Größeri Weeraalaagè wörred meischtens mit meererè Weerfèlder mit Weervoschlüss (Regeligsorgaan) uusgrüschtet, wo drènnt vonènand bediènt wörrè könnè. Uus Sicherheitsgründ söttet Weer è Fèld mee haa als erforderlich (n-1-Regèl), demit ein gfaarlos infolg vo Revision odder Voklausig bi Hochwasserereignis uusfallè cha.
A schiffbarè Gwässer vofüèged Stauschtufè übber Schlüüsè, um dè Schifffaart d Übberwindig vo Höhèunterschyd zu ermöglichè.
Um d Durchgängigkeit vom Flièßgwässer für aquatischi Organismè z gewäärleischtè, wörred zuènemènd Umgehigsgrinn bzw. Fischtreppè aagordnet odder èn Deil vo dè Weeraalaag als flach gneigti raui Rampè uusgfüürt.
Byschpill für durch Stauschtufè gregleti schiffbari Flüss sin:
- Obberrhy zwischè Basel un Iffezheim
- Main, luèg Lischtè vo dè Mainschtauschtufè
- Mosel, luèg Moselschtauschtufè
- Elbe obberhalb Ústí (Aussig)
- Donau zwûschè Jochèschtei un Wyn (Details: Öschterrychischi Donauchräftwärk AG)
- Neckar zwischè dè Mündig in Rhy un Plochingè
Seer chlyni Stauschtufè dièned dè Abflussmessig (Pegèl). D Höchi vom Wasserschtand übber m Übberfall git Uuskumpft übber diè abflüèßendi Wassermengè. Dè Übberfall von èm Pegèl enthaaltet meischtens è dreieggförmigi Uusschparig für chlyni Wassermengè.
Im saloppè Ton vo RadiomoderatorÈ isch è Stauschtufè èn Gradmessèr für èn Verkehrsstau uff dè Strôß.