Al-Qoida

Al-Qoida
arabcha: القاعدة

„Al-Qoida“ bayrogʻi

„Al-Qoida“ faol boʻlgan mamlakatlar
Mafkurasi oʻta oʻngchilik
vahhobiylik[1]
islom fundamentalizmi
panislomizm[2]
antisemitizm[3]
salafiylik
Etnik mansubligi koʻpmillatli
Diniy mansubligi islom
Liderlari Usoma bin Lodin (1988—2011)
Ayman az-Zavahiri (2011—2022)
Sayful Odil (2022—h. v.
Tuzilgan vaqti 1988-yil 11-avgust
Dushmanlari

Davlatlar:
Amerika Qoʻshma Shtatlari AQSh
Birlashgan Qirollik Buyuk Britaniya
Fransiya Fransiya
Rossiya Rossiya
Sovet Ittifoqi Sovet Ittifoqi (1988—1991)
Turkiya Turkiya

Uyushgan guruhlar:
Hizbulloh Hizbulloh
Iroq va Shom islom davlati Iroq va Shom islom davlati
Uyushtirgan ishlari teraktlari

Al-Qoida (arabcha القاعدة — „asos“) sunniy jihodchi harbiy tashkilotlarning xalqaro birlashmasidir. Uning ildizlari 1989 yili Sovet qurolli kuchlarining Afgʻonistondan olib chiqilishi bilan mamlakatda kuch yigʻa boshlagan diniy fundamentalistlar va ularning homiylari(Usoma bin Lodin va boshqalar)ga borib taqaladi.[4] Al-Qoidaning dasturiga musulmon oʻlkalarda xorijiy taʼsirlarga chek qoʻyish va yangi islomiy xalifalik yaratish kiradi.

„Al-Qoida“ tashkiloti 1980-yillar oxirida tashkil etilgan. 1998-yil AQShning Tanzaniya va Keniyadagi elchixonalaridagi portlashlar va 2001-yil 11-sentyabrida Nyu-Yorkdagi teraktlardan soʻng „Al-Qoida“ jahondagi eng yirik va qudratli terrorchilik tashkiloti sifatida koʻrila boshlandi. Tashkilot asoschisi Usoma bin Lodin 2011-yil mayida Pokistonda yoʻq qilingan. Uning oʻlimdan soʻng Ayman az-Zavahiri tashkilot yetakchisiga aylangan.[5] 2022-yilning 31-iyulida az-Zavahiriy Kobulda AQSh dron hujumi natijasida o‘ldirildi.[6]

Al-Qoida Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi,[7] NATO,[8][9] Yevropa Ittifoqi,[10] Amerika Qoʻshma Shtatlari,[11] Avstraliya,[12] Kanada,[13] Isroil,[14] Yaponiya,[15] Niderlandiya,[16] Birlashgan Qirollik,[17] Rossiya,[18] Shvetsiya,[19] va Shveysariya[20] tomonidan terroristik tashkilot deb topilgan. Biroq Al-Qoida qarshi keng harbiy va ommaviy kampaniya 2001-yil 11-sentyabr terror xurujlarigacha boshlanmagan.

  1. ↑ „The Intersection of Wahhabism and Jihad“ (en). Global Policy Journal. 2020-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-dekabr.
  2. ↑ Yassin Musharbash. „The Future of Terrorism: What al-Qaida Really Wants“ (en). Der Spiegel (2005-yil 12-avgust). 2012-yil 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-avgust.
  3. ↑ John Miller. „Interview With Osama Bin Laden (in May 1998)“ (en). PBS (1998-yil 1-may). 1999-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-avgust.
  4. ↑ BBC maqolasi
  5. ↑ „BMT „Al-Qoida“ning parchalanayotgani haqida maʼlumot berdi“. 2013-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-avgust.
  6. ↑ „US kills al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in drone strike in Afghanistan“. CNN (2022-yil avgust).
  7. ↑ [1]
  8. ↑ [2]
  9. ↑ [3]
  10. ↑ arxiv nusxasi, 2007-06-14da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2007-09-12
  11. ↑ arxiv nusxasi, 2005-03-24da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2005-03-24
  12. ↑ „arxiv nusxasi“. 2006-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 12-sentyabr.
  13. ↑ arxiv nusxasi, 2006-11-19da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2007-09-12
  14. ↑ [4]
  15. ↑ [5]
  16. ↑ „arxiv nusxasi“. 2007-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 12-sentyabr.
  17. ↑ arxiv nusxasi, 2005-12-12da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2007-09-12
  18. ↑ [6]
  19. ↑ [7]
  20. ↑ arxiv nusxasi (PDF), 2007-06-09da asl nusxadan (PDF) arxivlandi, qaraldi: 2007-06-09