Hamza Hakimzoda Niyoziy

Hamza Hakimzoda Niyoziy
Tavalludi
Hamza Hakimzoda Niyoziy

6-mart 1889-yil
Qoʻqon,
Rossiya imperiyasining bayrogʻi Rossiya imperiyasi
Vafoti 18-mart 1929-yil(1929-03-18)
(40 yoshda)
Shohimardon,
 Oʻzbekiston SSR,
SSSR bayrogʻi SSSR
Taxallusi Nihoniy
Kasbi shoir, bastakor, dramaturg, shoir va siyosiy faol
Ijod qilgan tillari oʻzbekcha, forscha, arabcha
Fuqaroligi Rossiya Imperiyasi va SSSR
Shoh asari „Boy ila xizmatchi“, „Ishchilar hayotidan“, „Loshmon fojiasi“
Mukofotlari Oʻzbekiston SSR xalq yozuvchisi (1929)
Ota-onasi

Otasi — Ibn Yamin Niyoz oʻgʻli (1840–1922)

onasi — Jahonbibi Rabiboy qizi (1858–1903)

Hamza Hakimzoda Niyoziy (6-mart, 1889-yil, Qoʻqon, Qoʻqon uyezdi, Fargʻona viloyati, Turkiston general-gubernatorligi, Rossiya imperiyasi – 18-mart, 1929-yil, Shohimardon, Fargʻona viloyati, Oʻzbekiston SSR, SSSR) — oʻzbek sovet adabiyotining taniqli namoyandasi, shoir, yozuvchi, pedagog, teatr va jamoat arbobi. Oʻzbekiston SSR xalq yozuvchisi (1926-yil)[1]. Birinchi oʻzbek dramaturgi va zamonaviy oʻzbek musiqa shakllarining asoschisi. U Gʻafur Gʻulom[2], Abdurauf Fitrat, Abdulhamid Choʻlpon, Abdulla Qodiriy va Mahmudxoʻja Behbudiylar bilan bir qatorda zamonaviy oʻzbek adabiyoti ilk rivojining yetakchi namoyandalaridan biri sifatida koʻriladi[3]. Hamza ijodini 1905–1906-yillarda boshlagan[4].

Niyoziy dastlab maktabda, keyin madrasada tahsil olgan. Kogonda matbuotda ishlagan. Toshkentga kelib, 1910-yili usuli jadid maktablarining oʻquv dasturi bilan tanishgan va shunday maktablarni dastlab Qashqardarvoza mahallasida, keyin 1911-yil Qoʻqon shahrining Hojibek guzarida va 1914-yil Margʻilonda ochgan[4]. Bolalar uchun „Yengil adabiyot“, „Oʻqish kitobi“, „Qiroat kitobi“ kabi kitoblar yozgan. 1913–1914-yillarda chet ellarda boʻlgan.

Niyoziy oʻzbek tilidan tashqari boshqa koʻplab tillarni, jumladan arab, fors, rus va turk tillarini ham bilgan[5][6]. Uning asarlari, odatda, ayollar huquqlari, ijtimoiy tengsizlik va xurofotning tarqalishi kabi ijtimoiy muammolarga bagʻishlangan. Niyoziy Shohimardonda vafot etgan[7]➤.

Uning xotirasini abadiylashtirish maqsadida 1967-yilda Oʻzbekiston Kompartiyasi Markaziy Qoʻmitasi adabiyot, sanʼat va meʼmorchilik sohasidagi ulkan yutuqlarni eʼtirof etish maqsadida Hamza nomidagi Davlat mukofotini taʼsis etdi. Oʻzbekistondagi koʻplab muassasalar, jumladan, Toshkent metropoliteni bekatlaridan biri, uchta teatr, bir qancha maktab va koʻchalar uning nomi bilan atalgan[8].

  1. ↑ "Hamza Hakimzoda Niyoziy" (uz). Ensiklopedik lugʻat. 2. Toshkent: Oʻzbek sovet ensiklopediyasi. 1990. p. 515. 5-89890-018-7. 
  2. ↑ Mirbadaleva, A. S.. "Гафур Гулям (Gafur Gulyam)". in A. M. Prokhorov (ru). Great Soviet Encyclopedia. Moscow: Soviet Encyclopedia. http://bse.sci-lib.com/article008815.html. Qaraldi: 22 June 2020. 
  3. ↑ „Hamza – yangi o‘zbek adabiyoti asoschilaridan birimi?“. Daryo.uz (2018-yil 25-fevral). Qaraldi: 2023-yil 17-avgust.
  4. ↑ 4,0 4,1 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named uzme
  5. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named bilimlar
  6. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named milliycha
  7. ↑ Malcolmson, Scott. Empire's Edge: Travels in South-Eastern Europe, Turkey and Central Asia. Verso, 1995 — 212–219-bet. 
  8. ↑ Karimov, Naim „Hamza Hakimzoda Niyoziy (1889-1929)“ (uz). Ziyouz. Qaraldi: 2014-yil 9-dekabr.