UTC

Universal vaqt mintaqalari

UTC inglizcha: Coordinated Universal Time, fransuzcha: Temps Universel Coordonné; UTC Muvofiqlashtirilgan universal vaqt.[1].

UTC yordamida dunyo soat va vaqtni tartibga soladi. Boshlangʻich vaqt standartini belgilab beradi. U 1 soniya ichida 0° quyosh vaqti kengligiga mos keladi. Yozgi vaqtga o`tishlar ta'sir qilmaydi. Asos sifatida Grinvich (GMT) vaqti qabul qilingan.

Vaqt va chastota uzatishni butun dunyo bo'ylab muvofiqlashtirish 1960 yil 1 yanvardan boshlangan hisoblanadi.

UTC joriy versiyasi Xalqaro Telekommunikatsiya Ittifoqi Tavsiyasi (XEI-R TF.460-6) bilan belgilanadi, Standard-chastota va Vaqt-signal emissiyasi Xalqaro atom Vaqti (TAI) ga asoslangan.[2].

Muvofiqlashtirilgan universal soat uchun rasmiy qisqartirish UTC hisoblanadi. Bu qisqartirish barcha tillarda bir xil qisqartirish boʻlib foydalaniladi. Xalqaro elektraloqa ittifoqi va Xalqaro Astronomiya Ittifoqi tomonidan bir moyilikda paydo boʻldi. Fransiya maʼruzachilar („temps Universel coordonné“ uchun) TUC taklif etilayotgan vaqt Ingliz maʼruzachilar dastlab, („muvofiqlashtirilgan universal vaqt“ uchun) UTC chiqib taklif qilishgan edi. Murosada UTC qisiqartmasini maʼqul koʻrishdi. Universal vaqt (UT0, UT1, UT2, UT1R va hokazo) variantlarining yoritmoq uchun namunaga muvofiqdur.

Vaqt mitaqalari dunyo boʻylab UTC ning manfiy va musbat nisbiyligi bilan ifodalanadi, vaqt zonalari roʻyxati ham UTC ning musbat va manfiy nisbiyligi yordamida ifodalanadi[3].

Gʻarbiy soat mintaqasi UTC orqasida oʻn ikki soat boʻlib, UTC-12 foydalanadi; sharqiy vaqt mintaqasi, nazariy, oʻn ikki soat oldinda UTC boʻlish, UTC + 12 foydalanadi. 1995-yilda Kiribati oroli xalqi oʻz kuniga bir necha soat oldin Avstraliya oʻrniga qariyb 22 soat Avstraliya soʻng ortiq boshlab emas, balki Amerika koʻra Avstraliya bilan oʻz sana tekislang maqsadida UTC + 14 yordamida boshlash uchun tanlab oldi[4].

UTC koʻp Internet va veb sahifalar standartlarida ishlatiladi. Internet orqali komputerlar soatlar sinxronlashtirish uchun moʻljallangan Network Time Protocol, UTC tizimi yordamida maxsus kodlar yoziladi. Komputer serverlari, onlayn xizmatlar va koʻproq oʻziga xos har xil veb sahifalar bir umumeʼtirof vaqtdan foydalanish uchun UTC ni ishlatishadi. UTC aviatsiyada ham ishlatiladi, masalan, uchish rejalari va havo harakatini boshqarish ruxsatnomalarni rasmiylashtirishni uchun. Ob-havo va xaritalar hamma vaqt mintaqalarida va quyoshdan foydalanish vaqti haqida tushunmovchiliklarni oldini olish uchun UTC foydalaniladi. Xalqaro kosmik stantsiya ham bir vaqt standart sifatida UTCdan foydalanadi[5].

  1. ↑ „Why is UTC used as the acronym for Coordinated Universal Time instead of CUT?“ (en). NIST (2013-yil 20-dekabr). 2015-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 27-mart.
  2. ↑ „International Earth Rotation and Reference Systems Service“ (англ.). 2014-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 25-aprel. (Wayback Machine saytida 2014-08-12 sanasida arxivlangan)
  3. ↑ Allen, Steve „UTC is doomed“ (2011a). Qaraldi: 18-iyul 2011-yil.
  4. ↑ Allan, David W.; Ashby, Neil; Hodge, Clifford C.. The Science of Timekeeping. Hewlett-Packard, 1997.  .
  5. ↑ G. Klyne, C. Newman. „RFC 3339. Date and Time on the Internet: Timestamps“ (en). IETF (2002-yil 1-iyul). — RFC 3339. 2011-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31-oktabr 2007.